De Zaankanter blijkt een meester te zijn in het moderniseren van het oude ambacht. Telkens weet hij zich opnieuw uit te vinden. Dat is de reden waarom de Zaanstreek in Nederland al eeuwenlang toonaangevend is op het gebied van voedselproductie, scheepsbouw, houtbewerking, transport/logistiek en technologie. De Zaanse maakindustrie heeft een rijke geschiedenis, maar gaat om diezelfde reden een evenzo rijke toekomst tegemoet.
Door vast te houden aan de kernwaarden vakman- schap, kwaliteit en innovatie en tegelijkertijd in te spelen op nieuwe trends en uitdagingen, blijft de regio een bloeiend centrum van industriële activiteiten en een bron van trots voor haar bewoners.
Duurzaamheid integreren
Zo werd dé trend van het laatste decennium moeite- loos geïntegreerd in de Zaanse maakindustrie. Die transformeerde zich moeiteloos tot een hub voor circulaire economie en duurzame productie- processen. Iconische maar net zo goed jonge en moderne Zaanse bedrijven optimaliseerden hun productieprocessen, waardoor zij, sneller dan elders in ons land, voldoen aan de strengste milieu- en duurzaamheidseisen. Als eersten gebruikten zij duurzame energiebronnen, minimaliseerden zij afval en zorgen zij ervoor dat hun producten volledig recyclebaar zijn. Terwijl andere bedrijven nog volop in deze fase zitten, is men in de Zaanstreek al in de volgende beland.
Een goed voorbeeld is de houtbewerking, een traditionele industrie in de Zaanstreek. Die kreeg een moderne draai. Zaanse houtzagerijen en hout- bewerkingsbedrijven zijn pioniers in duurzaam bosbeheer en circulaire productiemethoden. Ze gebruiken alleen hout uit duurzaam beheerde bossen en zorgen ervoor dat elk deel van de boom wordt benut: van houtproducten tot biomassa voor energieopwekking.
Magneet voor startups
De focus van de Zaanse maakindustrie ligt op innovatie. De regio is daardoor een magneet geworden voor startups en technologiebedrijven die zich richtten op industriële innovatie. Dit wordt mede mogelijk gemaakt door nauwe samen- werkingen tussen bedrijven, de gemeente Zaanstad en kennisinstellingen zoals de Hogeschool van Amsterdam, Techlands en de TU Delft.
Een gevolg hiervan is de opkomst van slimme Zaanse fabrieken. Deze fabrieken maken gebruik van geavanceerde sensoren, robotica en AI om productieprocessen te optimaliseren. Hierdoor kunnen zij efficiënter produceren, kosten fors verlagen en de kwaliteit aanmerkelijk verhogen. Dit maakt de Zaanse maakindustrie in Nederland toonaangevend en op internationaal niveau concurrerend.
Uitdagingen
Hoewel de Zaanstreek floreert, zijn er ook uitdagingen waarmee de regio te maken heeft. Een van de grootste bedreigingen is de toenemende globalisering en de daarbij horende concurrentie van lagelonenlanden. Ondanks de focus op kwaliteit en duurzaamheid, moeten Zaanse bedrijven voortdurend innoveren om mee te kunnen met de goedkopere producenten uit met name Azië. Daarnaast kampt de Zaanstreek met de dreiging van klimaatverandering. Door de ligging in een laaggelegen gebied, is zij extra kwetsbaar voor de gevolgen van zeespiegelstijging en extreme weersomstandigheden. Hoewel de regio veel doet aan klimaatadaptatie, zoals het versterken van dijken en het aanleggen van waterbufferingssystemen, blijft dit een constante zorg.
Een andere uitdaging is het tekort aan gekwalificeerd personeel. Met de verschuiving naar een kenniseconomie is er een groeiende behoefte aan technisch geschoolde arbeidskrachten. De samenwerking met onderwijsinstellingen helpt, maar het blijft een uitdaging om voldoende talent aan te trekken en te behouden. Ja, met dat probleem kampt het hele land, maar in de Zaanstreek is die behoefte het grootst, gezien de hoeveelheid banen en de groei van de maakindustrie.
Sterke basis
Maar ondanks deze bedreigingen blijft de toekomst voor de Zaanse maakindustrie veelbelovend. De focus op duurzaamheid en innovatie biedt de regio een sterke basis om verder te groeien. De Zaanstreek blijft investeren in haar infrastructuur, onderwijs en duurzame technologieën. Het is dé manier om haar positie als voorloper in de maakindustrie te versterken.
Vijf industrieën springen er in de Zaanstreek uit als het gaat om innovatie- en aanpassingsvermogen. Dat zijn:
1. Voedingsmiddelenindustrie
De voedingsmiddelenindustrie is de sterkste sector in de Zaanstreek. Zaanse bedrijven investeren in duurzame productiemethoden en innovatieve technologieën om efficiënter en milieuvriendelijker te produceren. De vraag naar duurzame en biologische producten zorgde voor een sterke marktpositie en hoge winstmarges.
De volgende bedrijven excelleren wat dat betreft:
2. Houtbewerking
De houtbewerkingsindustrie staat hier bekend om haar duurzame houtproducten en circulaire bouwmaterialen. Innovaties in houtbewerkingstechnieken en het gebruik van duurzaam beheerde bossen zorgen voor een sterke groei in deze sector. De toenemende vraag naar duurzame bouwmaterialen in Nederland en daarbuiten draagt terdege bij aan de winstgevendheid van deze industrie.
Twee gerenommeerde houtbewerkers uit de regio:
3. Scheepsbouw
Geef ons Nederlanders water en we bouwen de mooiste schepen. Daar staan we al eeuwen om bekend. In Zaandam heeft de scheepsbouw altijd gefloreerd. Hier worden schepen voor de binnen- en zeevaart in nieuw- staat te water gelaten, maar ook voor de recreant is de keuze reuze. De belangrijkste Zaanse aanbieders:
4. Transport en logistiek
De strategische ligging van de Zaanstreek, nabij de haven van Amsterdam en diverse belangrijke verkeersaders, maakt de regio tot een belangrijk logistiek knooppunt. De logistiek- en transportsector profiteert van de groeiende e-commerce en internationale handel. Bedrijven investeren in slimme logistieke oplossingen en duurzame transportmethoden, wat zorgt voor efficiëntere processen en hogere winsten. De bekendste Zaanse specialisten op het gebied van transport en logistiek:
5. Technologie en Innovatie
De opkomst van technologie- bedrijven en startups die zich richtten op industriële innovatie speelt een cruciale rol in de economische groei van de Zaanstreek. Deze bedrijven ontwikkelen geavanceerde productietechnologieën, zoals slimme fabrieken, robotica en AI-oplossingen. De samenwerking met onderwijsinstellingen en onderzoekscentra zorgt voor een constante stroom van innovaties, waardoor deze sector momenteel een belangrijke motor van groei is. De jongste opleider op dit gebied in de Zaanstreek is Techlands (sinds 2023). Dit instituut is voortgekomen uit een techniek-brede samen- werking tussen opleiders, bedrijven en overheid in de regio Zaanstreek-Waterland.
