Een gezonde geest in een gezonde maatschappij

In een samenleving waar het geloof in een concrete godheid steeds minder betekenis krijgt, wordt gezondheid het hoogst haalbare. Niet voor niets wordt er gezegd: “gezondheid is alles”. Omdat gezondheid - net als de meeste goden - de neiging heeft om ongrijpbaar te zijn, ontstaat er een cultus om toch houvast te krijgen. Zoals elke cultus heeft ook de gezondheidscultus zijn fundamentalisten. Ik las laatst over orthorexia nervosa. Dit is een stoornis waarbij iemand geobsedeerd is door ‘foutloze’ voeding en zich te buiten gaat aan een overdaad aan sport en beweging. Het is kortom een obsessie met de perfecte gezondheid.

Deze obsessie ontstaat doordat ‘aan de rand’ van de geloofsleer de belofte wordt gedaan dat je door geld of bepaalde prestaties het hoogst haalbare – een goddelijke gezondheid - kunt bereiken. Voedsel en beweging zijn dan de ‘aflaten’ voor een ‘hemels lijf ’. Naar mate ‘gezondheid’ steeds meer wordt gepresenteerd als iets dat je zelf kunt bewerkstelligen, ontstaat – net als in de meeste religies – ‘schuld’. Mensen die niet gezond zijn, hebben dit dan waarschijnlijk aan zichzelf te danken. Als ze beter hun best hadden gedaan, waren ze ‘gered’ geweest van deze of gene ziekte.

Nu wil ik de verantwoordelijkheid die ieder mens voor zijn lichaam, geest en ziel heeft niet bagatelliseren, maar ziekte en gebrek horen er nu eenmaal bij en zullen op enig moment ons en onze geliefden treffen. Gezondheid presenteren als het hoogste haalbare en het in toenemende mate neerleggen van de verantwoordelijk daarvoor bij de mens zelf, zou – ik zeg het voorzichtig - de kiem kunnen zijn van de gedachte dat solidariteit en medelijden niet meer van deze tijd zijn.

De uitholling van de begrippen solidariteit en medelijden creëert vervolgens de vrijheid om de gedachte te verkennen - en uit te spreken - dat gezondheid en ziekte op geld waardeerbaar zijn. In een kapitalistische maatschappij is dan meestal het hek van de dam. Nu heb ik niets tegen de vrijheden van het kapitalisme op het gebied van arbeid en kapitaal, maar bij gezondheid en ziekte trek ik mijn grens. De geschiedenis leert ons namelijk dat als geld zich vermengt met ‘het ongrijpbare’ de mens grenzeloos slecht wordt.

Gezondheid is geweldig. Het stelt ons in staat om ons werk te doen en te genieten van ons bezit en onze vrije tijd. Gezondheid is meestal een gift en soms het resultaat van verantwoordelijkheid. Als we deze balans voor ogen houden, dan is het zeer waarschijnlijk dat we solidair blijven meelijden als de ander lijdt. Deze houding leidt tot een gezonde geest in een gezonde maatschappij. Het wordt tijd dat we weer eens gaan werken aan onze conditie in de sportschool van de beschaving.